Truyện Dế Mèn phiêu lưu kí là tác phẩm rất nổi tiếng của Tô Hoài mà hầu hết bạn nhỏ nào cũng đều biết tới. Từ tác phẩm này, tác giả thể hiện những khát vọng đẹp đẽ của tuổi trẻ, những bài học đường đời đầu tiên trích từ chương I của tác phẩm, kể về lai lịch Dế Mèn từ khi còn nhỏ tới khi chú rút ra bài học đầu tiên.
Ý nghĩa truyện Dế Mèn phiêu lưu ký
Bằng việc miêu tả hình dáng, lời nói và tâm trạng, cùng với đó là những việc làm tai hại của Dế Mèn, tác giả Tô Hoài muốn khuyên nhủ các bạn nhỏ rằng không nên kiêu căng, tự mãn. Trước khi bắt đầu làm bất cứ việc gì đều phải suy nghĩ thật kĩ hạn chế gây ra những điều có hại tới bản thân và người khác.
Truyện có hai đoạn chính: đoạn một miêu tả hình ảnh của Dế Mèn, đây là một chàng dế thanh niên cường tráng. Đoạn tiếp theo là trò đùa dại dột của Dế Mèn khi trêu chọc chị Cốc, cuối cùng dẫn đến cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Từ đó thể hiện được nét đặc sắc ngòi bút của nhà văn Tô Hoài trong nghệ thuật miêu tả và kể chuyện.
Cụ thể trong truyện, Sau khi ra đời được vài ngày, mẹ Dế Mèn đã cho mấy anh em chú ra ở riêng, từ đó bắt đầu cuộc sống tự lập. Vì muốn các con không gặp khó khăn trong những ngày đầu, Dế mẹ đã chuẩn bị chu đáo cho từng người, chuẩn bị từ cái hang cho đến mấy ngọn cỏ non đặt sẵn trước cửa. Trong khoảng thời gian đầu xa mẹ, Dế Mèn luôn có tâm trạng khoan khoái trước cuộc sống tự do. Bởi Dế Mèn chưa nghĩ đến những chuyện xa xôi mà cho rằng sự ung dung, độc lập của mình là điều thú vị lắm rồi. Luôn vun vén, sửa sang hang của mình thành nơi ở thuận tiện và an toàn.
Cuộc sống của Dế Mèn cứ thế trôi đi trong vui vẻ, nhàn nhã. Chiều chiều cùng anh chị em hàng xóm quanh bờ ruộng tụ họp lại, gảy đàn ngân nga một bài hát hoàng hôn chào tạm biệt ông mặt trời. Đến tối, nhà Dế lại tụ tập giữa bãi cỏ, uống sương đọng, ăn cỏ ướt… tiếp tục ca hát, nhảy múa cùng nhau linh đình tới sáng… Ngày nào cũng vậy nên đối với tuổi trẻ hiếu động và đầy khát vọng như Dế Mèn thì cuộc sống ấy dần dần trở nên nhàm chán.
Dế Mèn ngày càng nhanh và đã thành một chàng Dế thanh niên khỏe mạnh. Hình dáng bên ngoài của Dế Mèn được nhà văn Tô Hoài miêu tả thật cường tráng, hùng dũng: “Đôi càng thì mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, co cẳng lên đạp phành phạch vào các ngọn cỏ. Đôi cánh thật đẹp dài kín tận chấm đuôi. Mỗi khi vũ lên đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc đi thì cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Cái đầu rất to, nổi từng tảng trông rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu dài một vẻ rất đỗi hùng dũng… Dế Mèn cứ chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu”. Đoạn văn trên tả hình dáng, tính nết Dế Mèn chứng tỏ tài quan sát tinh tế, miêu tả đặc sắc của nhà văn Tô Hoài.
Dế Mèn vì biết mình có ưu điểm vẻ sức khỏe nên rất thích bắt nạt những con vật nhỏ bé xung quanh và tất cả bà con trong xóm. Dế Mèn quát mấy chị Cào Cào ở đầu bờ khiến các chị Cào Cào mỗi khi thấy Dế Mèn đi qua lại phải núp khuôn mặt trái xoan xuống dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lén nhìn trộm. Thậm chí, Dế Mèn còn ngứa chân đá anh Gọng Vó vừa ngơ ngác dưới đầm lên đang chưa hiểu chuyện gì.
Từ những chi tiết trên, Tô Hoài đã giúp người đọc hình dung ra một chú Dế Mèn mới lớn với những vẻ đẹp ở ngoại hình nhưng tính cách lại chưa được đẹp. Nét đẹp của Dế Mèn là có thân hình cường tráng, biết ăn uống điều độ và làm việc chừng mực. Nhưng nhược điểm tất yếu của tuổi mới lớn đó là kiêu ngạo, hung hăng, bắt nạt những con vật yếu đuối, thích ra oai với mọi người.
Xem thêm câu truyện liên quan đến loài dế:
- Truyện Sự tích con Dế Mèn
- Sự tích con dế
Dế Choắt là cái tên do Dế Mèn đặt ra với thái độ mỉa mai, chế giễu Dễ Choắt. Dế Mèn khinh thường và chê Dế Choắt xấu xí: Cái chàng Dế Choắt người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã là thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn ngủn đến giữa lưng… Đôi càng bè bè, nặng nề. Râu ria cụt có một mẩu và mặt mũi lúc nào cũng ngẩn ngẩn, ngơ ngơ. Dế Mèn nói năng Với Dế Choắt rất trịch thượng, kẻ cả. Tuy bằng tuổi nhưng Dế Mèn gọi Dế Choắt là chú mày và lên giọng dạy đời: Ôi thôi chú mày ơi! Chú mày có lớn mà không có khôn.
Khi nghe Dế Choắt than thở về sự ốm yếu của mình và muốn Dế Mèn đào giúp cho cái ngách thông qua hang Dế Mèn phòng khi bất trắc thì Dế Mèn lại giận dữ, mắng chửi Dế Choắt như mưa:Nguồn truyện tại truyencotich.fun
– Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!
Dế Mèn không cần ai để ý tới mình cũng chả muốn nghe ai. Dế Mèn cũng không thông cảm với khó khăn của bạn. Từ hành động đến lời nói của Dế Mèn với Dế Choắt, ta có thể thấy Dế Mèn là kẻ kiêu ngạo,không coi trọng tình nghĩa xóm giềng và thiếu tình thương đồng loại.
Dế Mèn khoác lác nói với Dế Choắt rằng: Giương mắt ra mà xem tao trêu con mụ Cốc đây này, rồi véo von ngâm bài ca dao nói về chị Cốc nhưng cố sửa đi đôi chút cho ý thêm nặng. Khi chị Cốc nổi nóng thì Dế Mèn nhanh chân chui vào trong hang sâu trốn thật an toàn, lên giường nằm khểnh bắt chân chữ ngũ đắc ý về trò nghịch của mình. Dế Choắt là tội nhất, vì trốn không kịp, bị chị Cốc mổ cho mấy nhát vào lưng gãy cả xương.
Dễ Mèn nghe thấy tiếng kêu thảm thiết của Dế Choắt cảm thấy vô cùng sợ hãi, nằm im thin thít. Đến lúc này, Dế Mèn mới biết thế nào là sợ. Đợi đến khi chị Cốc đi rồi, Dế Mèn mới bò sang hang Dế Choắt. Cảnh tượng Dế Choắt nằm thoi thóp thì hốt hoảng quỳ xuống, nâng đầu Choắt, thực sự hối hận về trò nghịch dại dột của mình: Tôi hối lắm! Tôi hối hận lắm! Cái chết oan của Dế Choắt đã thức tỉnh lương tâm Dế Mèn. Muốn chuộc lại lỗi lầm, Dế Mèn đã chôn cất Dế Choắt chu đáo. Dế Mèn đã đau xót, ân hận, tự trách mình tự kiêu, ngông cuồng. Từ đó, Dế Mèn cố gắng sửa mình để trở thành người tốt.
Bài học đầu tiên mà Dế Mèn rút ra qua câu chuyện với Dế Choắt đó là: Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ mà không biết nghĩ thì sớm muộn cũng mang vạ vào mình. Nhà văn Tô Hoài đã mượn lời nhắc nhở của Dế Choắt nhằm gửi tới các bạn đọc nhỏ tuổi lời khuyên không nên kiêu căng, tự mãn, không ngừng rèn luyện nhân cách để sau này trở thành người tử tế và hữu ích.
Đoạn trích trên đã tiêu biểu cho nghệ thuật miêu tả loài vật của nhà văn Tô Hoài bằng bút pháp nhân hóa độc đáo, tạo cho nhân vật Dế Mèn một linh hồn và một tính cách rất riêng nhưng lại có đôi nét chung. Dế Mèn trở thành nhân vật mang đầy đủ những nét đáng yêu, đồng thời là cả những tật xấu thường có của tuổi mới lớn.
>> Xem thêm: Truyện cổ tích về loài vật chọn lọc hay nhất
