Tên khoa học: Ochna integerrina
1. Giống trồng
Từ ngàn xưa, người dân Nam bộ đã xem hoa mai là biểu tượng của xuân về, hình ảnh hoa mai vàng khoa sắc, đâm chồi nảy lộc với hàm ý mong một năm mới nhiều tài lộc và thịnh vượng. Vì lẽ đó hoa mai vàng luôn được ưa chuộng hơn hoa mai trắng. Tùy vào sở thích và mục đích sử dụng cây mai mà có những cách trồng mai khác nhau, có cách đòi hỏi phải trồng với kỹ thuật cao (trồng theo cách ghép cành, uốn để có cây mai kiểng cổ, cây mai ghép nhiều màu, hoặc cây mai bonsai) hay chỉ trồng giản dị trong đất để mai sống và ra hoa.
Cây mai có thể nhân giống bằng phương pháp hữu tính (trồng bằng hạt, thường mất từ 5 – 6 năm mới có thể sử dụng) hay phương pháp vô tính (chiết cành, ghép cành hoặc giâm cành, có thể sử dụng sau 2 – 3 năm).
2. Thời vụ
Mai vàng trồng được quanh năm nhưng tốt nhất là gieo hạt vào tháng 2 âm lịch. Cây mai trồng vào chậu nên chọn cuối tháng 10 âm lịch của năm trước đến tháng 2 âm lịch của năm sau, chính là điều kiện tốt để hình mô sẹo và mọc chồi.
Hơn nữa, ánh sáng là yếu tố quan trọng trong quá trình sinh trưởng và phát triển của mai vàng, nên đảm bảo thời gian nhận ánh sáng được 6 tiếng trở lên. Những nơi có thời gian chiếu sáng quá ít, cây mai thường sinh trưởng kém và ra hoa ít.
Mai vàng thích hợp khí hậu nóng ẩm hoặc có thể chịu đựng ở nhiệt độ cao hơn trong nhiều ngày và nhiều tháng. Tuy nhiên, với những vùng có khí hậu mát lạnh dưới 100C thì mai sinh trưởng kém. Năm nào thời tiết cuối năm thay đổi như mưa nhiều hoặc giá lạnh thì cây mai cũng nở hoa không đúng ngày (nhiệt độ thích hợp nhất từ 250C – 300C)
3. Mật độ trồng
+ Gieo hạt: hạt chín (có màu đen) còn tươi thì tiến hành gieo ngay, có thể đạt tỉ lệ nảy mầm trên 95%. Cứ 1 m2 gieo được 100 hạt, cây con có chiều cao 10 cm có thể bứng ra trồng trong chậu hoặc giỏ tre.
+ Trồng chậu: nếu chậu nhỏ có thể xếp 4 chậu/1m2, chậu lớn thì xếp 1chậu/ 1 – 2 m2 nhằm đảm bảo đủ ánh sáng cho cây.
4. Đất trồng
Mai vàng không kén đất, có thể trồng trên các loại đất thịt, đất cát pha, sét pha, đất phù sa, đất đỏ bazan, hoặc đất có lẫn đá sỏi. Tuy nhiên, với vùng đất thấp cần lên líp rộng 1 – 1,2 m, có rãnh thoát nước để mai không bị úng ngập khi mưa hay nước ngầm dâng cao làm úng, thối rễ. Riêng mai trồng chậu nên bổ sung tro trấu, xơ dừa, vỏ đậu phộng,… và cát sẽ giúp thoát nước rất tốt.
5. Bón phân
Phân hữu cơ rất được ưa chuộng và được xem là loại phân chính như: phân chuồng, rơm rạ mục, mùn dừa, đầu tôm, đầu cá, xác đậu nành,… hoặc có thể bổ sung phân Dynamid và phân lân hữu cơ sông Gianh. Phân hữu cơ giúp cho mai phát triển bền vững, tạo nhiều nụ hoa và có tác dụng làm tăng độ pH trong chất trồng.
Kết hợp dùng phân tổng hợp NPK 30-10-10 cho cây vào đầu năm. Từ giữa năm đến tết thì bón vài lần phân NPK 20-20-15 để giúp mai kết nụ và nở bông tốt.
Có thể dùng thêm phân bón lá để giúp cây tăng trưởng nhanh, tạo nhiều nụ và hoa.
Lịch bón phân tham khảo cho mai trồng chậu
Chú ý: Đối với mai ghép trồng chậu bón phân từ tháng 2 ÂL đến 15/9 ÂL, một tháng bón phân một lần. Từ tháng 10 đến cuối tháng 11 âm lịch, không bón phân vào gốc và hạn chế tưới nước để chuẩn bị lặt lá.
Liều lượng sử dụng phân hữu cơ Dynamid từ 10gr đến 100gr/ chậu lớn (đường kính 80 – 100 cm). Phân hoá học NPK từ 10gr đến 50gr/ chậu lớn, Lân hữu cơ sông Gianh từ 10gr đến 30gr/ chậu lớn.
Lịch bón phân tham khảo cho mai trồng ngoài đất
Chú ý: – Bón lót trước khi trồng bao gồm phân hữu cơ (phân chuồng hoai hoặc hữu cơ Dynamid) và bón thúc có 3 lần trong năm.
– Liều lượng sử dụng phân hữu cơ Dynamid từ 100 kg/1.000m2, phân hoá học NPK từ 10 – 15 kg/1000 m2, Lân hữu cơ sông Gianh từ 100kg/1.000m2.
6. Phòng trừ sâu bệnh
Các đối tượng thường xuyên gây hại trên cây mai có thể kể đến:
a. Bọ trĩ (Thrips sp.)
Có thể sử dụng một trong các loại thuốc trừ sâu như sau: Malvate 21EC; Trebon 10EC; Confidor 100SL; Admire 050EC; Regent 5SC, Vimite 10ND; Bifentox 30ND; Virigent 800WG…
b. Nhện đỏ (Tetranychus sp.)
Khi phát hiện có nhiều nhện trên cây có thể dùng một trong các loại thuốc: Danitol 10EC; Comite 73EC; Pegasus 500SG; Ortus 5SC; Cascade 5EC; Nissuran 5EC; Sirbon 5EC; Kelthane 18,5EC…
c. Rệp sáp (Dysmiccocus sp)
Có thể dùng tay giết rệp hoặc khi cần thiết thì sử dụng một trong các loại thuốc: Pyrinex, Supracide, Polytrin, Monster…
d. Sâu ăn lá (Delias aglaia)
Có thể sử dụng thuốc trừ sâu như: SecSaigon 5EC hoặc 10EC; Diaphos 5EC; Sagothion 50EC; Padan 95SP; Fastac 5EC,…
đ. Bệnh mốc cam (do nấm Coniothyrium fuckelli)
Nên định kỳ tỉa cành, cắt bỏ các cành bị gẫy hoặc bị bệnh. Sau khi tỉa cành phun thuốc Daconil, Zineb, hoặc thuốc gốc đồng,…
e. Bệnh gỉ sắt (do nấm Phragmidium mucronatum)
Tỉa bỏ các cành lá bệnh rồi tập trung tiêu huỷ. Bón lân và kali tăng sức chống bệnh cho cây. Chỉ tưới nước vừa phải. Phun thuốc Bayfidan, Score, Anvil, Zineb, Carbendazim,…
f. Bệnh cháy lá (do nấm Pestalotia funereal)
Bón phân đầy đủ, cân đối tỉ lệ N-P-K, ngắt bỏ lá già, lá bệnh, định kỳ phun thuốc gốc đồng và phân bón lá cho cây.
g. Bệnh vàng lá do tác nhân bệnh sinh lý
Bón đầy đủ phân khi có hiện tượng vàng lá, nên kết hợp phun xịt phân bón lá có chất vi lượng, cây sẽ mau hết bệnh.
h. Bệnh đốm lá (do nấm Pestalotia palmarum)
Dùng biện pháp phòng trừ tổng hợp như: mật độ trồng thích hợp để cây mai được thông thoáng, vệ sinh vườn bằng cách cắt tỉa thu gom lá bị bệnh tiêu huỷ để tránh lây lan, bón phân cân đối, cần tăng cường bón thêm phân hữu cơ và kali cao giúp cây kháng bệnh. Khi cây bệnh có thể dùng thuốc hoá học: Viben C BTN, phun ướt đều cả hai mặt lá, cần lập lại 2-3 lần, sau 5-7 ngày để trị bệnh. Hoặc có thể phun từ 10-15 ngày/ lần để phòng trừ bệnh.
i. Bệnh đốm đồng tiền do tác nhân địa y
Không nên trồng hoặc sắp xếp những chậu mai trong vườn quá dày, quá gần nhau, dưới tán lá và gốc cây cần nhận đủ ánh sáng mặt trời. Cần để vườn mai thông thoáng, khô ráo. Thiết kế mặt liếp để trồng mai (hoặc để đặt chậu mai) theo hình mai rùa, xẻ rãnh thoát nước để nước không đọng lại trên mặt vườn trong mùa mưa để vườn luôn được khô ráo.
Đối với những gốc mai đã bị đốm bệnh xuất hiện nhiều, dày đặc, có thể dùng bàn chải cọ rửa sạch những đốm bệnh trên thân, cành.
Dùng nước vôi hoặc dung dịch thuốc Bordeaux 1% quét lên thân cây vào đầu màu mưa, cũng có tác dụng ngăn chặn bệnh xâm nhập và lây lan. Ngoài ra bạn có thể dùng một số loại thuốc gốc đồng như Copper – B, Coc 85; Copper – Zinc hoặc Zinccopper… xịt ngừa lên chỗ thường hay bị bệnh trên thân, cành.
7. Chăm sóc
* Đầu vụ cần làm tốt để không ảnh hưởng cả một vụ mai như dọn cỏ, bón phân, thay đất, tỉa cành, tạo dáng cây cần có tay nghề cao mới làm được.
* Cuối vụ lặt lá mai đúng lúc là khâu rất quan trọng. Cần dựa vào tình trạng sinh trưởng, đất trồng, nước tưới, độ tuổi của cây, điều kiện thời tiết khí hậu, mai trồng trong chậu hay trong vườn…
Những năm thời tiết không thay đổi, thường lặt lá mai vào rằm tháng 12 âm lịch. Nhưng nếu thời tiết có sự thay đổi thì tùy theo mức độ nắng nóng hoặc lạnh có thể tiến hành lặt lá mai như sau:
– Có nắng nóng nhiều hoặc có gió chướng mạnh thì mai sẽ nở sớm hơn vì thế nên lặt lá mai trễ hơn. Tùy theo kích thước của nụ mai mà có thể lặt lá mai vào khoảng từ ngày 17-20 tháng chạp.
– Năm mưa nhiều và chấm dứt muộn, thời tiết tháng chạp lạnh nhiều, ít gió chướng thì mai sẽ nở trễ hơn, vì thế nên lặt lá mai vào trước ngày rằm tháng chạp, khoảng từ ngày 10-13 tháng chạp tùy theo kích thước nụ mai đã lớn hay nhỏ.
– Năm có tháng nhuận mai cũng nở sớm hơn vì thế nên lặt lá mai trễ hơn.
– Khi trời lập xuân sớm thì mai sẽ nở sớm, năm đó nên lặt lá mai trễ hơn, ngược lại năm lập xuân trễ thì mai sẽ nở muộn hơn, năm đó nên lặt lá sớm hơn.
* Sau tết nguyên đán : nên chăm sóc ngay để cây phục hồi nhanh.
Nếu có đất vườn thì chuyển ngay mai từ chậu ra trồng trong đất.
Nếu không có đất vườn thì nên thay đất mới. Nên bỏ bớt khoảng 1/3 đất cũ trong chậu, thay bằng hỗn hợp 3 phần chất trồng mới, 1 phần phân hữu cơ. Hòa 15 – 25 gam phân NPK 20-20-15 trong 10 lít nước tưới đều vào gốc mai. Tiếp tục bón thúc và tưới nước định kỳ để mai phát triển tốt. Việc bón phân, thay đất là rất quan trọng vì nó cung cấp dinh dưỡng cho cây mai phát triển trong suốt một năm. Sau giai đoạn này, người trồng mai nên tiếp tục chế độ chăm sóc trong cả năm, nhất là việc thường xuyên tưới nước.
* Tưới nước
