Cô Đôi Thượng Ngàn là vị thánh cô thứ hai thuộc hàng Tứ Phủ Thánh Cô trong Tín ngưỡng thờ Mẫu tam, tứ phủ của người Việt Cô nổi tiếng khắp miền thượng ngàn và là một trong những thánh cô được nhiều người biết đến nhất. Ngày hôm nay ban biên tập xin giới thiệu tới bạn đọc một số nét về Cô Đôi Thượng Ngàn, mời bạn đọc cùng tham khảo.
Ngọc Điện chốn kim môn cô Đôi ra vào Ngọc Điện chốn kim môn Danh thơm ngoài cõi. Tiếng đồn trong cung.
Cô Đôi Thượng Ngàn vốn là con Vua Đế Thích trên Thiên Cung, được phong là Sơn Tinh Công Chúa. Sau cô giáng sinh xuống đất Ninh Bình làm con gái nhà một gia đình vị quan lang ở chốn sơn lâm.
Truyện kể rằng ngày xưa có một vị quan lang họ Hà người Mường, ở vùng Nho Quan, Ninh Bình. Ông vốn nổi tiếng khắp vùng vì đức độ, luôn phát tâm thiện nguyện, cứu giúp dân nghèo. Tuy vậy, hai ông bà đã vào tuổi trạc ngũ tuần, nhưng vẫn chưa có con. Vì vậy nên ông bà lập đàn tế trời cầu tự. Lời cầu xin vọng đến Ngọc Hoàng, ngài động lòng mới sai tiên Cô giáng sinh, đầu thai làm con ông bà. Mười hai tháng sau bà có thai và sinh hạ cô.
Lúc cô ra đời có đôi chim khách đến hót không ngừng, mừng tiên cô giáng sinh phàm trần. Năm Cô lên bốn tuổi, gia định vị quan lang chuyển tới làm quan ở Huyện Cao Phong, châu Mai Đà, tỉnh Hưng Hóa. Ở trên vùng cao, nước sinh hoạt thiếu thốn, dưới chân núi Đầu Rồng lại có con suối nước thần, nước trong mát quanh năm, người dân ở đó thường ra suối gánh nước về dùng, cô cũng thường ra đó gánh nước về giúp đỡ ông bà.Thời gian thấm thoát đã trôi qua, năm đó cô mười hai tuổi mà đã xinh đẹp tuyệt trần da trắng, tóc mượt, mặt tròn, lưng ong thon thả.
Chuyện kể rằng, Thánh Mẫu Thượng Ngàn yêu mến muốn thử lòng người trần gian, độ cho người có tâm, bèn hóa thành một bà lão đói khát, bệnh tật nằm lả ở gốc cây đa dưới chân núi Rồng. Bà nằm đó kêu rên từng tiếng khó nhọc, cầu mong sự giúp đỡ của mọi người qua lại, thế nhưng chẳng ai chịu ra tay cứu giúp. Đúng vừa lúc cô ra suối gánh nước thấy bà lão đáng thương, cô động lòng thương cảm bèn quỳ xuống vực bà ngồi dậy, cho bà uống nước. Bất chợt tự nhiên trời đất tối xầm, mây đen kéo tới, gió bụi cuốn lên mù mịt. Bà lão hiện thành Tiên Chúa Thượng Ngàn và nói với cô rằng bà chính là đức Diệu Tín Thiền Sư Lê Mại Đại Vương (tức Mẫu Thượng Ngàn). Vì thấy cô là người ngoan ngoãn, hiền lành, đức độ; kiếp trước là tiên nữ trên tiên giới, nghe lệnh Ngọc Hoàng mà hạ phàm báo ân cha mẹ; nên Mẫu độ cho cô thành tiên, trở về bên hầu cận bên cạnh Mẫu, cứu giúp nhân gian. Sau đó Mẫu rút cây gậy khắc đầu rồng bên mình ra trao cho cô. Cô nhận cây gậy rồi trở về nhà, bốn ngày sau thì hóa.
Rồi khi về thiên giới, cô được Mẫu Thượng Ngàn truyền cho vạn phép, giao cho cô dạy người rừng biết thống nhất về ngôn ngữ. Lúc thanh nhàn cô về ngự cảnh sơn lâm núi rừng ở đất Ninh Bình quê nhà, trong ba gian đền mát, cô cùng các bạn tiên nữ ca hát vui thú trên dốc Sườn Bò (nay thuộc xã Văn Phương, Nho Quan). Có khi cô biến hiện ra người thiếu nữ xinh đẹp, luận đàm văn thơ cùng các bậc danh sĩ, tương truyền cô cũng rất giỏi văn thơ, làm biết bao kẻ phải mến phục. Cô Đôi cũng là tiên cô cai quản kho lộc Sơn Lâm Sơn Trang, người trần gian ai nhất tâm thì thường được Cô Đôi ban thưởng, nhược bằng có nợ mà không mau trả lễ cô lại bắt đền nặng hơn.
>>> Xem thêm :
Sự tích Thánh Cô Đệ Nhất Thượng Thiên và đền thờ cô
Cô Bơ Thoải Phủ ; Sự tích, văn khấn, tiệc cô Bơ Thoải
Hai ngôi đền thờ cô thuộc địa phận Nho Quan, tỉnh Ninh Bình và huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình – nơi gắn với truyền thuyết sinh hóa của Cô. Đền Bồng Lai (còn gọi là đền Bồng Lai Hạ) ở Nho Quan, Ninh Bình là nơi Cô được giáng sinh và Đền Bồng Lai Thượng ở Cao Phong, Hòa Bình là nơi Cô hóa.
Ngôi đền Bồng Lai Hòa Bình nằm trong khu du lịch tâm linh núi đầu Rồng – Thị Trấn Cao Phong – Hòa Bình và là nơi thờ Cô Đôi Thượng Ngàn. Đền còn gọi là: Đền Thượng Bồng Lai, hay Bồng Lai Linh Từ. Quả thực, nếu ai đã từng đến đây, đều phải công nhận đúng là chốn “Bông Lai tiên cảnh”. Đây là một ngôi đền khang trang, tố hảo đẹp bậc nhất Việt nam.
Cô Đôi Thượng Ngàn còn được thờ tại Đền Cô cách đền Mẫu Đông Cuông khoảng 500m. Ngôi đền này được xây dựng với quan niệm rằng cô là tỳ nữ bên cạnh Mẫu Thượng Ngàn. Khu du lịch Hàn Sơn – Thanh Hóa cũng có một ngôi Đền Cô Đôi Thượng Ngàn. Ngoài ra, Cô Đôi Thượng Ngàn chủ yếu được phối thờ tại các cung Tứ Phủ Thánh Cô hoặc một ban riêng ở các đền phủ.
Dưới đây, ban biên tập xin tổng hợp một số bản văn về Cô Đôi Thượng Ngàn hiện còn lưu truyền trong dân gian.
Bản văn cô Đôi Thượng Ngàn thứ nhất
Thiên Thai là cảnh bồng lai Tấu Cô Đôi Thượng đại tài hái hoa Hầu vua hầu mẫu ba toà Tiếng tăm lừng lẫy chúa bà yêu thương Về đồng đánh phấn soi gương Lược ngà chải chuốt vành dây đội đầu Rong chơi quán Sở tần Lâù Xe giá lên chầu thưọng đế vua cha Đệ tử Cô vô số hằng hà Chiêu tài tiếp lộc gần xa cho đồng Hầu vua hầu mẫu bơ toà Vua cha cũng quý, chúa bà yêu thương Về đồng đánh phấn soi gương Khăn xanh lấy chít vành dây đội đầu Rong chơi quán Sở Tần lâù Loan giá lên chầu thưọng đế vua cha Đền thờ Cô vô số hằng hà Ban tài tiếp lộc gần xa cho đồng) Đứng trên ngàn rừng xanh ngan ngát Thấy cô về ngỡ Phật quan âm Tay đàn miệng hát ca ngâm Điểm đa điểm đót tiếng trầm nhặt khoan Vượn trên non ru con rầu rĩ Dưới suối ngàn chin năn nỉ véo von Vui về thú cảnh Đông cuông Trên ngàn cô thượng ca ngâm chơi bời Cảnh núi rừng sương rơi lác đác Thú hữu tình càng ngự càng vui Ba gian lầu mát thảnh thơi Sớm rong đỉnh núi tối ngồi sườn non Ca rằng tang tính tình tang Ai ơi có biết cô ngàn tôi chăng Bốn bề hiu quạnh vắng tanh măng tre măng lứa mọc xanh đầy ngàn Chắp tay bái lạy cô ngàn Sơn lâm công chúa giáng đàn chứng đây Trần gian hồ dễ ai hay mời cô lai giáng đền này chứng minh Hiệu cô là công chúa Sơn tinh mặt tròn vành nguyệt má in phấn hồng Da cô trắng tựa tuyết đông tóc dà dà biếc lưng ong dịu dàng Chân cô đưa nhởn đưa ngang Bước nào bước ấy tiên nàng nguyệt nga Chạnh lòng vàng đá người ta Chau mày quân tử xót xa yêng hùng Mỗi năm đẹp một não nùng Dạy chim oanh hót bạn cùng văn nhân vẻ nào vẻ chẳng thêm xuân éo le nhiều nỗi thanh tân chơi bời Tốt tươi miệng nở hoa cười Đáng xinh đáng lịch đáng người thuyền quyên nàng ân nàng ái kề bên Cô Lan cô Huệ chúa tiên thượng ngàn Non xanh nước biếc suối vàng Đông cuông cảnh ấy lại càng lâng lâng có phen cô dạy ngưòi rừng nói ra trăm tiếng giống chung ngôn từ Cô theo hầu Diệu tín thiền sư Anh linh nổi tiếng Đông Cuông Từ Sơn Lâm Ngự sơn lâm đông cuông tuần quán Cô Đôi ngàn vạn phép anh linh Tiên Cô biến hoá hiện hình Cung thỉnh các bộ sơn tinh ngự về Chữ biển đề Đại vương Lê Mại Phép Khuông phù quốc thái dân an Thỉnh cô chứng giám đàn tràng Độ cho đồng tử an khang đời đời.
Bản văn cô Đôi Thượng Ngàn thứ hai
Ngọc điện chốn kim môn, cô ra vào ngọc điện chốn kim môn Danh thơm ngoài cõi tiếng đồn trong í i cung.
Xinh thay một thú cô Đôi ngàn Bầu trời cảnh phật í i ì í i phong quang bốn mùa Trên bát ngát trăm hoa đua nở Dưới cảnh bầy cầm thú đua chơi i ì í a ới a à ới a a… Chim bay phấp phới mọi nơi Cá theo ngược nước í i i ì í i lượn bơi vẫy vùng Trên rừng tùng gió rung lác đác Đỉnh sườn non đá chất cheo leo Kìa dòng sông Thương nước chảy trong veo i ì í a ới a à ới a a… Sông Thương nước chảy trong veo Thuyền xuôi người ngược í i ì í i có tiếng hò reo vang lừng Nhìn đá núi mấy tầng cao thấp Ngàn cỏ hoa tăm tắp màu xanh i ì í a ới a à ới a a… Cô chơi bốn mùa gió mát trăng thanh Hoa khoe sắc thắm í i ì í i đua tranh mọi màu Niềm thích thú một bầu phong cảnh Mùi cơm lam thịt thính cô ưa. Cô chơi Đồng Đăng, ao Cả, chợ Bờ i i ì i…
Bài sai đố triệu lục cung Nàng ân nàng ái vốn dòng sơn trang Tính cô hay măng trúc măng giang á a a á à à a… Thiều quang sáng tỏ lưng trời Một màu xuân sắc tốt tươi rườm rà Trên ngàn xanh lắm quả nhiều hoa á a a á à à a… Ngàn xanh lắm quả nhiều hoa Cô Đôi dạo gót vào ra sớm chiều Chiếc hồ mây nặng trĩu lưng đeo á a a á à à a… Chân cô đã bước tới đâu Gieo mầm nhân nghĩa nối cầu vinh hoa Cô đẹp sao Bắc đẩu ngân hà á a a á à à a… Á a a á à à a…
Ế ê ê ề ê ế ….. Dốc cao mặc dốc băng băng qua đèo,đèo còn xa. Dốc cao mặc dốc băng băng qua đèo,đèo còn xa Ánh trăng mở chiếu.soi bên đồi cô đẹp làm sao. Ánh trăng mở chiếu .soi bên đồi cô đẹp làm sao Trời mịt mùng núi ngàn cheo leo,núi non mịt mùng. Nước chảy róc rách ôi nước chảy về đâu Nước tuôn rì rào nước chảy rì rào.
Những nàng tiên ca hát vang muôn lời ca. Cô lên ngàn cô xuống núi. Hú vang vang cả núi đồi Ơi rừng ơi núi ơi rừng ơi núi ơi …ế ê ê ề….. Ngày 5 cho chí ngày 10 là ngày phiên chợ đồng đăng kỳ lừa Bước nhanh chân kẻo chợ về trưa bán hàng chưa hết lại mua hàng về. Á a a a á à a a Á…. a…. a… a… á …à …a.. a.. Xe loan thánh giá hồi cung
Bản văn Cô Đôi Thượng Ngàn thứ ba
Đứng trên ngàn rừng xanh ngan ngát Thỉnh cô về mộ Phật Quan Âm Tay đàn miệng lại ca ngâm Thánh tha thánh thót tiếng trầm nhặt khoan Vượn trên non ru con rầu rĩ Dưới suối ngàn chim nỉ véo von Vui về thú cảnh lâm sơn Cô mường cô mán hát ngâm chơi bời Hát tiếng đầy tiếng với lã chã Thú hữu tình càng ngự càng vui Ba gian đền mát thảnh thơi Sớm rong sườn núi tối ngồi đầu non Trúc véo von đàn thông lừng lẫy Nước đầu ghềnh rây rẫy khoan khoan Hát rằng tang tính tình tang Ai ơi có biết cô ngàn tôi chăng Tặc thụ khiểu là á mị tắc Tặc thụ nắm là mị phí giao Phất phơ cô tựa non cao Rừng kia núi nọ ra vào sơn lâm Khi măng vầu cơm lam gạo lốc Mái sim cùng rau luộc dài vây Thỉnh cô giáng hạ chứng tri Cô Mường cô mán một khi giáng đàn Hát líu lường líu lo líu liếc Giá ngự đồng trạc quyết anh linh Thỉnh mời Công Chúa Sơn Tinh Tay ngần ngần trắng má xinh vẻ hồng Vẻ phù dung dịu dàng cách điệu Nét đoan trang yểu điệu phi phong Hây hây da trắng tuyết đông Tóc rà rà biếc lưng ong dịu dàng Thoảng mùi hương chân đi nhã nhặn Mặc áo xiêm chân dận hài hoa Trạnh lòng vàng đá người ta Chau mày quân tử xót xa anh hùng Cách não nùng nhiều bề lịch sự So tài cao sĩ tú thi nhân Mỗi năm là một vẻ xuân Thanh tân đòi một tấm thân vạn mười Vẻ tốt tươi miệng cười hoa nở Bức thanh thanh tố nữ thuyền quyên Cô ân cô ái kề bên Cô lan cô huệ chúa tiên thượng ngàn Hợp bàn loan non bồng nước nhược Đàn ngũ huyền lầu thuộc Chiêu Quân Cảnh thanh xuân lại thêm xuân Éo le nhiều nỗi thanh tân chơi bời Giả làm người thướt tha ghẹo khách Dạy chim thiêng sênh phách véo von Khi cô dạy vượn ru con Réo ra réo rắt ní non buồn rầu Loài cầm thú gọi nhau réo rắt Dựng ngư ca tiểu dịch lừng lừng Có phen cô dạy người rừng Nói ra trăm tiếng giống chung ngôn từ Đất Trang Chu hiệu là Diệu Tín Đức thuyền sư nổi tiếng anh linh Lạng Sơn chốn ấy cảnh thanh Đông Cuông Tuần Quán hữu tình thanh tao Giữa năm thân anh hào giáng khí Thác đinh sinh sơn trị chúa tiên Vốn người hình thể phương viên Trâm anh lệnh tốc nên hiển hào Bản dao cao cha là chúa mọi Phép thần tiên khắp cõi ai đương Tổ sư đắc đạo sơn trang Sinh ra một nàng vạn phép truyền cho Phán thụ các di sơn mọi phép Giáng mo phù trượng quyết anh linh Nào bà Diệu Nghĩa tàng hình Thỉnh mời các bộ sơn tinh ngự về Chữ biển đề Địa Vương Lê Mại Bảo hộ cho tai nạn băng tiêu Đời đời phúc lộc phong nhiêu Hây hây ngày Thuấn tháng Nghiêu thọ trường.
Cô Đôi Thượng rất hay ngự về đồng, vì danh tiếng Cô lừng lẫy ai ai cũng biết đến, đệ tử Cô đông vô số và Cô cũng hay bắt đồng. Trong đại lễ khai đàn mở phủ người ta thường dâng lễ vàng cây lên 4 vi tiên cô là Cô Đôi, Cô Bơ, Cô Chín và Cô Bé. Cô Đôi thường là giá Cô ngự về đầu tiên mở khăn cho hàng Thánh Cô để chứng lễ. Cô về đồng thường khai quang rồi múa mồi, múa tay tiên, hái tài hái lộc ban cho đệ tử. Trang phục áo xanh ngắn đến hông, quầy đen hoặc quầy hoa. Đầu đội khăn voan kết thành hình đóa hoa hoặc khăn vấn, hai bên dắt hoa.
>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube
